TATTOO

Mardin "Kızıltepe-Bozhöyük” Yöresinde Beden İşaretleri

Mardin "Kızıltepe-Bozhöyük” Yöresinde Beden İşaretleri

Dr. Mehmet Hazar*

0. Giriş:

Bedenlere eski çizgilerle yeni anlamlar yükleyen dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul), kökeni tarihin derinliklerinde

saklı, inanca dayanan bir sanat formudur. Bir başka deyişle, yazısı kutsal kitap gibi vücutta

olan sözsüz iletişim tekniğidir. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul), bedene uyumlu bir boya maddesinin ömür boyu

çıkmayacak biçimde derinin alt yüzeyine desenler halinde nakşediliş sanatıdır. Bu yüzden

dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ye beden işaretleri diyorum. İşaret harften daha eskidir. Onun bu arkaikliğinde bir

gizem yatmaktadır. Hatta dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul), bir amblem ve kimliktir. Zaman zaman soyluluğun,

köleliğin, askerliğin, ergenliğin, ahlaksızlığın, erdemliliğin, bir kabileye aidiyetin ve

kötülüklerden arınmanın ifadesi olmuştur. Artık dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) bölgesel motif, inanç olmaktan

çıkmış; süs, moda, sanat haline gelmiştir. Şamanizm, Paganizm, Animizm, Sabilik, Taoizm,

Budizm, Maniheizm ve Zerdüştlük gibi inanışların izlerini taşımaktadır.

Pigdogramları (resim yazılarını) dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)de bulabiliriz. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul); Herodotus, gezgin kaşif

Marco Polo, James Cook ve Profesör Kindler Spindler tarafından belgelenmiştir. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin

ilk izlerine Avusturya’da, İtalya’da, Yunanistan’da, Anadolu’da, Mısır’da, Cezayir’de,

Afrika’da, Okyanusya (Markiz, Samoa) adalarında, Yeni Zellanda’da, Amerika’da,

kutuplarda ve Japonya’da rastlanmıştır. Kazak ve Kırgız Türklerinin kültürlerinde de oldukça

eski ve yerleşiktir. İskit kurgan buluntularında doğadaki mücadeleyi anlatan hayvan motifleri

görülmektedir. Türkiye’de ise değişik yörelerde, daha çok Güneydoğu Anadolu bölgesinde bir

yaşlı âdeti olarak devam ettirilmektedir. Şehirlerde ise gençler arasında bir moda olarak

yaygınlaşmıştır. Günümüzde dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)cilik, ressam ve hekimlerin kontrolünde yapılması

gereken bir meslek haline gelmiştir.

Bu çalışmada Bozhöyük’te tespit edilen dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler üzerinde duruldu. Resimleri çekilen

kaynak kişilerin beden işaretleri ve düşünceleri irdelendi.

1

Buradaki beden işaretleri ile runik

işaretler arasındaki benzerliğe dikkat çekildi. Ayrıca, dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin tarihçesi, yapıldığı yer,

* Dicle Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Öğretim Görevlisi,

Diyarbakır, mhazar@dicle.edu.tr.

1

Yönetmen İlhan Bakır’ın bir Ada Film Atölyesi olan Beden Ayetleri Belgeseli gibi biz de kaynak kişilerin

resimlerini kaydettik.

yapılış şekli, yapılış nedeni ve küçük bir sözlüğü verildi. Daha sonraki araştırmalar için ise

kaynaklar da eklendi.

1. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin Tarihçesi:

"Avusturya-İtalya sınırında bulunan buz adamın dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)li olduğu Ekim 1991’de Prof.

Dr. Kindler Spindler tarafından açıklandı. Japonya’daki balçıktan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler M.Ö. 5000’li

yıllara dayanıyor. Kamış ve yaprak boyalarıyla yapılmış Mısır mumyalarındaki dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler ise

M.Ö. 2000’li yıllara aittir.

Antik Trok kavmi dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)yi asalet nişanesi sayarken; eski Yunanlılarca ahlaksılık

sayılıyordu. Roma da suçlu ve köleleri tanımaya yarardı. Amerika ( Meksika, güney ve kuzey

Amerika yerlileri, Kızılderililer) kıtasında yerliler arasında dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptırma işleminin çok

yaygın olduğu 15.-19. yüzyıllar arasında oraya giden din adamlarıyla birçok tarihçinin

anılarından anlıyoruz.

Kaynaklar, ilk çağlarda kamış ve yaprak boyaları ile yapılan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)lerden söz etmekte,

M.Ö. 2000’lerden kalma Mısır mumyalarında dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)lere rastlanıldığını belirtmektedir. Hun

kurganlarında çıkan cesetlerde son derece kıvrak çizgilerle ve dekoratif bir anlayışla yapılmış

düşsel yaratıklar ve koç figürlerinden oluşan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler görülmektedir. Dinsel-büyüsel

kaynaklı bu dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)lerin is olduğu ihtimali ve deriye şırınga edilmesi ile oluştuğu

düşünülmektedir. Hunlara ait Pazırık kurganında bulunan bir başkana ait cesetten anlaşıldığı

üzere Hunlarda asil ve kahraman kişilerin dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptırabildiği, daha sonraları Kazak ve

Kırgızlarda da devam eden bu geleneğin yine kahramanlık niteliği taşıyan bireylere

uygulandığı bilinmektedir. Taşdık ve Altın Yış mezarlarındaki cesetlerin bazı kısımlarındaki

dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler, av sahnelerini tasvir eder. Antik Trak kavmi dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)yi asalet nişanesi sayarken, eski

Yunanlılar için ahlaksızlık damgası gibiydi.” (Bulut 2002: 36-54).

"Kendi uygarlıklarının henüz başlangıç aşamalarını yaşayan özgün topluluklarda

dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapma işlemi törensel bir nitelik taşır; dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)yi yapan kişi bir takım dinsel ve zihinsel

kuralları yerine getirmek zorundadır. Güneş tanrısı Bal’ın isteği üzerine "ilahi ve gizemli bir

kudret edinme” aracı sayılır. M. W. Thomson’a göre Musa Peygamber elleri ve alınlarını

mistik sembollerle süsleyen Araplardan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) adetini ödünç alarak kendi amacı için

kullanmıştır. Katolik kilisesi M.S. 4. yüzyılda "Tanrının imajını bozuyor” gerekçesiyle

Roma’daki köle ve mahkumların yüzüne dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapılmasını yasaklamıştı. 787 yılında Papa 1.

Hadrinan, vücudun herhangi bir yerine dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapmayı batıl inanç ve Paganizmi çağrıştırdığı

için tümüyle men etmişti.

Eski Roma’da suçluları ve köleleri tanımaya yarayan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)lere 19. yüzyıl

İngiltere'sinde de rastlanılmaktadır. Cezayirli gemiciler aracılığı ile Osmanlı denizcileri

arasında yaygınlaşan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul); XVII. yüzyıldan itibaren Yeniçerilerce bağlı bulundukları

"orta”yı (bölük) simgelemek amacı ile yaptırılmaya başlanmış, Yeniçeri ocağının kapatılışına

dek sürmüştür. İlkel topluluklarda dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapılırken törenler düzenlenir” (Kadıoğlu 2002).

"Çağlar boyu Avrupa da kaybolan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) geleneği, 19. yüzyıl İngiltere’sinde aniden

canlandı; Kaptan Cook’un 1769’daki ilk seyahatiyle birlikte denizciler arasında yaygınlaşıp

egzotik biçimde renklilik kazandı. Galler Prensi 1862’de kutsal toprakları (Filistin’i) ziyaret

edince koluna bir haç dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)si yaptırdı. Kral Edward VII, oğlu George’un 1882’de Japonya

ziyareti sırasında bileğine bir canavar motifi işlendi. Böylece dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) İngiltere’de krallık

fermanı ile onaylanmış oldu.

Bazı Ortadoğu kavimleri 12. yüzyılda ‘yılan ve timsahlardan korunmak için’

bedenlerine deniz canavarı resimleri yaparken; 19. yüzyıl Avrupa’sındaki dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler, ağırlıklı

biçimde ‘amblem’ değeri taşıyordu. Askerlerin, aynı meslekten kişilerin birbirlerini tanıma

aracıydı.” (Bulut 2002: 36-54).

2. İşaretler ve Bozhöyük’te dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul):

Resim sanatçılarının Diyarbakır ve Mardin’e gelerek dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) üzerine inceleme

yapmaları, bölgenin kültür zenginliği içerisinde yer alan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) geleneğine dikkatimizi

çekmiştir.

Altı yıldır Güneydoğu Anadolu yöresinde bulunmaktayım. Bu süre

içerisinde insanların vücutlarındaki beden işaretleri (dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler) bana çok

ilginç gelmiştir. Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Hunların ve daha

sonraki Türk topluluklarının sanatlarında da dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) görülmektedir. İskit

(Saka) kurgan buluntularında mumyalanmış cesedin bacak ve kollarında

dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) "motifi olarak hemen hemen yalnız hayvanlar ve hayvan uzuvları

kullanılmıştır. Hayvanların en çok yer verilen ve dikkati çekenleri geyik,

keçi, kedi, köpek, kurt, at, ayı ve yırtıcı kuşlar gibi ekseriyeti yabani olanlar”

görülmektedir (Durmuş 1983: 96). Günümüzde de hayvan motifleri dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)

olarak yaptırılmaktadır. Ancak Bozhöyük’te rastladığımız dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ler resim

değildir, resim yazısının düşünce yazısına (ideograma) dönüşmüş şekilleri

gibidir. Bazı beden işaretleri runik yazılara benzer. Orhun Yazıtları’ndaki

Köktürk işaretlerinden yukarıya doğru ağzı açık c işaretinin içinde üç veya

tek nokta olan nd / nt konsonuna yani güneş gibi (0) içi tek noktalı bir şekle

veya ters v şeklinde tek noktalı bir şekle, ters Y gibi ç konsonuna, yine ters Y

işaretinin kesişme noktasından artı veya haç işareti (+ / †) gibi geçen bir şekli

temsil edilen s / ş konsonuna ve > şeklindeki o / u vokaline anımsatacak

tarzda bir izlenim bırakmaktadır. Bozhöyük’teki beden işaretleri, yirmi iki

Türkmen bölüğünün hayvanlarına vurdukları işaretlere; özellikle Afşar,

Bayat, Çepni, Çuvaldur, Eymür, Karabölük, Uluyundluğ, Tutırka ve Yazğır

boylarının damgalarına da benzemektedir (Kaşgarlı 1998: 55-58).

İnceleme imkânı bulduğumuz sekiz kişideki beden işaretlerinde görülen

gizli yazıları kayıt altına almak istedik. Çünkü 58 ile 80 yaş arasında ömür

sürmüş bu insanlardan sonra belki de unutulmaya yüz tutan bu beden

işaretleri ve bu işaretlerin anlattıkları kaybolup gidecektir.

2

2.1. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin Yapılış Amacı ve Bozhöyük’te dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin Yapılış Sebepleri:

Yahudilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık inancında ‘dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)’ yasaklanmıştır. Kitab-ı

mukaddeste "ölüler için bedeninizde yara açmayacaksınız, dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) işareti koymayacaksınız”

(Levilier:19128 ) emri yer alır. İslam Peygamberi’nin hadislerinde dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yasaklanmıştır

(Davudoğlu 1983: 511).

"dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) motiflerinde mezar taşlarından, dokumalarımıza, mimarimizden işleme

tekniklerimize kadar uzanan ve hemen hepsinde dinsel, büyüsel, mitolojik; sosyal ve cinsel

statü, aşiret işareti niteliği taşıyan motiflerin benzerlerini bulmak mümkündür. Bu motiflerin

2

Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çağ. Türk Lehç. ve Edb. Bölümü öğrencilerinden Züleyha

Ramazanoğlu bizim için Kızıltepe-Bozhöyük’te dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptırmış 13 kadınla görüşerek resimlerini kayıt altına

aldı. Künyeleri için bk. kaynak kişiler.

kişiyi rahatsızlıklardan, nazardan koruduğuna; güzellik ve yiğitlik getirdiğine olan inanç halen

devam etmektedir” (Kadıoğlu 1996).

"dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)yi yapan kişi birtakım dinsel ve büyüsel kuralları yerine getirmek zorundadır.

Çesitli model ve örneklere göre yapılan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)lerin deriye işlenişi bazen aylarca bazen de

birkaç yıl sürebilmektedir. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin estetik yönüne göre çok daha önem taşıyan yanı hemen

her zaman dinsel, büyüsel, iyileştirici, toplumsal ve cinsel rolleri belirleyici, bağlı bulunan

topluluğu işaret edici özelliğidir.” (Kadıoğlu 2002).

Bozhöyükte dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) şu maksatlarla yapılmıştır;

a. Güzel görünmek, erkeklerin beğenisini kazanmak, evliliğe hazır olmak,

b. Şans ve baht açıklığı, evlenebilmek,

c. Kuma gelmemesi, çocuk doğurmak,

d. Küçükken nazardan korunmak, hasta olmamak ve uzun ömürlü olmak,

e. Elinin bereketli olması,

f. Yılan sokmaması ve ayağının uğurlu gelmesi.

Bunların dışında yörede (daha çok erkeklerin) hangi aşirete ait olduğunun bilinmesi

için alnın şakak tarafına ve burnun ucuna çocuğunun ölmemesi için dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptırdığı da

bilinmektedir. Çocuklarda ise ölmesin diye işaret parmağı ile başparmağın arasındaki perdeye

üç nokta şeklinde bir motif işlenmektedir.

2.2. Bozhöyük’te dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin Yapıldığı Yerler ve Yapılış Şekli:

Yörede vücuda yapılan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yerleri cinsiyete göre değişiklik göstermektedir.

Erkeklerde daha çok ellerde, isme’l-bikar denilen burun, çene, elmacık kemikleri üzerinde

birer nokta şeklinde yapılmaktadır. Bayanlarda ise ellerde kollarda, ayaklarda, alınlarda,

çenelerde, dudaklarda, yanak ve göğüslerde yapılmaktadır.

Bozhöyük’te alın, dudak,çene, bilek, el, parmak, ayak bileği, ayak üzerine dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)

yaptırıldığı görülmektedir. Alında daha çok güneş işareti , dudakta haç işareti (†), çenede

küçük çarpı işaretleri (x) ile baklava dilimleri (?) ve çentikler , yuvarlaklar (0) ve noktalar

(?), ayak bileği ve devamında üç çemberin içinden geçen çatal işareti (+) ile büyük d şeklinde

3.Cahiliye döneminde Arap kadınlar erkekler tarafından dudaklarının zorla öpülmesini boykot etmek için

dudaklarına yoğun bir şekilde dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptırırlarmış (Bulut 2002: 36-54).

yarım ay (D), ayak üstünde ise alındaki işaretin düzeltilmiş şekli ile üç nokta (???), el

bilğinde ise çentikleri artırılmış güneş işareti (0) ve tarak (‡), el üstünde çenedeki şekillerin

daha genişletilmiş biçimleri ve çentikli çarpı işaretinin üst üçkeninde bir beş köşeli yıldız,

yüzük ve orta parmakta ise küçük bir artı (+) işareti resmedilmiştir. Oval ve düz çizgiler ile

noktalar olumlu bir imaj bırakırken çapraz, köşeli ve verevine işaretler olumsuzluklara karşı

tepki; artı, haç, yıldız, güneş işaretleri ve oval şekiller ise dinî bir duygu telkin etmektedir.

Bizim incelediğimiz beden işaretlerinin coğrafyası aşiretlerin yayılış sahasına göre

Bağdat, Suriye ve Muş üçgeni arasındaki bölgeyi kapsamaktadır. Yöredeki birçok aşiret, bu

beden işaretlerini kullanmaktadır. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)ye yörede "dek, "vesm” ve "veşm”, dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) işini

yapan erkeklere "dekkak”, bayanlara ise "dekkabe”, dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptıran erkeklere "medkuk”,

kadınlara "medkuke” denilmektedir. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapmakta kulanılan malzemeler "el-merare”

denilen safra yani "öd”, "siraç” denilen idare lambasından elde edilen "is”, "Halîb Ümmül-

Bint” denilen kız çocuğu annesi sütünden oluşmaktadır. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) "Merbaiye” denilen bahar

mevsiminin başında yaptırılır. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapımında "ibre” denilen birbirine iple bağlanmış bir

veya birden fazla dikiş iğnesi kullanılmaktadır. Siraçtan elde edilen is ile kız çocuğu emziren

annenin sütü, öd sıvısı bir kabın içinde karıştırılır. Bu karışım bir müddet bekletilir. Bilahare

medkukun, dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptıranın istediği yere dekkak tarafından işlenir. İşaretlerin şekli

bozulmasın diye ergenlik döneminden sonra dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptırmayı tercih ederler.

Dinin temel kaynaklarına rağmen yasaklanan dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul), bir beden işareti olarak

Bozhöyük’te kullanılmıştır. Hatta Mardin’den turistik bölgelere giderek dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapan

kadınların olduğunu, Kapadokya civarında daha çok dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptıklarını da, dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yaptıran

öğrencilerimden öğrendim.

4.Ancak ellerine yaptırdıkları dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)lerin şekillerini kendileri tarif

etmiş. Yörenin beden işaretleri artık unutulmak üzeredir.

3. Sonuç:

Tarihin derinliklerinden insan vücuduna taşınan beden işaretleri, kırsal kesimde bir

yaşlı âdeti olarak kalırken, gelişmiş şekliyle kentsel alanda gençler arasında resim motifleriyle

moda olmuştur. Bozhöyük’teki beden işaretleri ise runik yazılara benzemektedir.

Bozhöyük’teki geleneksel tekniklerle yapılmıştır. Yörede dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapmasını bilenler turistik

bölgelere giderek bu sanatlarını Baraklar gibi geçim kaynağı olarak icra etmektedirler.

Şehirlerde dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) yapan atölyeler de vardır. Karar verme merciinde bulunanların dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)

4.Dicle Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çağ. Türk Lehç. ve Edb. Bölümü öğrencilerinden Senem Karadaş

(Kırşehirli).

yaptırmayı bir yasal düzenlemeyle kontrol altına almaları gerekir. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) üniversitelerde bir

sanat dalı olarak incelenmektedir, bunun için çok geç kalmadan ülke bölge bölge taranmalı ve

bir arşiv yapılmalıdır. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul) konusunda ressamlar, ilahiyatçılar, hekimler, sanat tarihçileri,

filologlar, arkeologlar ve antropologlar bir ekip olarak çalışmalıdır.

Çalışmamızda 13 kaynak kişi ve 60 dövme (Golden Arrow tattoo piercing kadıköy istanbul) terimi üzerinde durduk. dövme (tattoo piercing kadıköy istanbul)nin tarihini

ve Bozhöyük’teki şeklini ele aldık. Bozhöyük’te tespit ettiğimiz beden işaretleri ve

oluşturduğumuz küçük sözlük bundan sonraki araştırmalara bir katkı sağlar ümidiyle

incelememizi saygıyla bilgilerinize sunuyorum.

Sözlük:

Aşağıdaki kelimeler, kaynakçada gösterilen eserlerden ve kendi kaynak kişilerimizden alınarak bundan

sonraki araştırmacılara yardımcı olmak amacıyla oluşturulmuştur.

Ana Tanrıça: dövme (Golden Arrow tattoo piercing kadıköy istanbul)lerdeki yılan, boğa, kuş, kartal, inek, geyik, ceren, birbirine sarılı çift yılan, daire

halka halhal, nokta, üçgen, sekizgen, kare, ikiye bölünmüş dörtgen, içinde yuvarlak noktaları olan geometrik

şekillerin hemen tümü şu veya bu şekilde Ana Tanrıça'yı kutsamayı, dolayısıyla hayat kaynağı olan annenin

doğurganlığını, döl bereketini, kadın rahmini, anne karnına düşen spermin yumurtayı döllemesini, ceninin